Natuurkunde | Realiteit

De wereld die zich door de menselijke ratio

laat vatten; een wonderbaarlijk gegeven of slechts een illusie? In hoeverre kunnen we het universum écht begrijpen? Wetenschap wordt alom gezien als dé aangewezen methode voor het verwerven van kennis. Aan de hand van experimenten en theorievorming bestudeert zij een verscheidenheid aan fenomenen en bouwt zo aan een coherent denkkader dat uiteindelijk al onze waarnemingen zou moeten kunnen verklaren en voorspellen. Dankzij hun succes hebben de natuurwetenschappen veel gezag verworven. Maar dat kent ook grenzen. Geconstateerd moet worden dat behoorlijk wat theorieën en concepten die lang min of meer als zeker werden beschouwd, later toch moesten worden verworpen of herzien. Voor ons begrip van licht, bijvoorbeeld, is geswitcht tussen de paradigma’s ‘ether’, ‘elektromagnetisch veld’ en ‘fotonen’. Zij voldoen ieder binnen hun context prima als beschrijving, maar dit is dus geen criterium voor waarheid gebleken. Hebben theorieën over niet-waarneembare entiteiten ons wel iets te vertellen over de werkelijkheid, of moet de realist de empirist de hand schudden en concluderen dat alleen het waarneembare ons toegang verschaft tot ware kennis?

 
Tijdens het Science Café van donderdagavond 21 november zullen natuurkundige en filosoof F.A. Muller (EUR/UU) en wiskundige Klaas Landsman (RU) de relatie tussen wetenschappelijke theorie en fysische werkelijkheid bediscussiëren. Muller onderkent het problematische karakter van theorieën die uitgaan van gepostuleerde deeltjes, krachten en quantumvelden. In het Science Café doet hij zijn structuurvisie uit de doeken waarmee hij de fysicaboeken wil gaan herschrijven. Hierbij zoekt hij de waarheid niet in entiteiten en interpretaties zelf, maar in de structuur van hun onderlinge relaties. Wetenschappelijke kennisontwikkeling wordt door Landsman bezien als een proces waarin ons (on)begrip van de fysische werkelijkheid, als bewuste onbekwaamheid, steeds verder opschuift in het onbekende. Echter, waar tot voor kort de wetenschap altijd een reductionistische aanpak kende, worden recent natuurwetten steeds vaker als ‘emergent’ opgevat. Wat betekent dit voor het bestaan van een Theory-of-Everything en raakt de diepere lagen structuur van de natuur zo niet steeds verder van ons voorstellingsvermogen verwijderd? Brengt wetenschap ons dan juist verder van de waarheid?! Laat je ook verwarren, pak een pint en praat mee; kom op 21 november naar het Science Café.